 |
| Η Αγία Αικατερίνη. Η φωτό είναι από την Εφημερίδα των Συντακτών. |
Φεβρουάριος του 1939. Οι φλόγες του πολέμου έχουν αρχίσει ν’ ανάβουν στην Ευρώπη. Οι δυνάμεις του Άξονα, Γερμανία και Ιταλία και από την άλλη η Αγγλία έχουν αναπτύξει, στο μέγιστο βαθμό, τα δίκτυα κατασκοπείας τους προσπαθώντας να αντλήσουν όσο γίνεται περισσότερα μυστικά του αντίπαλου.
Η Ελλάδα είναι ένα από τα μέρη, που συγκεντρώνουν μεγάλο ενδιαφέρον.
Οι Ιταλοί κατέχοντας τα Δωδεκάνησα μπορούσαν να έχουν ικανοποιητική πρόσβαση σε πληροφορίες. Όμως, ακριβώς λόγω της κατοχής των Δωδεκανήσων οι σχέσεις τους με την Ελλάδα ήταν διαταραγμένες.
Αντίθετα, Άγγλοι και Γερμανοί κατάφερναν ν’ αναπτύσσουν ανενόχλητοι δράση στην Αθήνα. Οι πρώτοι λόγω της «επίσημης» ελληνικής τοποθέτησης και οι δεύτεροι χάρη στην ιδεολογική συγγένεια και όχι μόνο με το δικτάτορα Μεταξά.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ξετυλίγεται στον Πειραιά μια περίεργη υπόθεση κατασκοπείας, για την οποία υπάρχουν, μέχρι σήμερα, πολλές «σκοτεινές» πτυχές, καθώς η δικτατορία Μεταξά είχε ρίξει «πέπλο σιωπής».
Έτσι, για πολλά χρόνια, η ιστορία αναπαραγόταν από στόμα σε στόμα, εμπλουτισμένη με μυθεύματα, αφήνοντας τη «σκιά» της κατασκοπείας σε βάρος του Ιταλού πολιτικού μηχανικού Βικέντιου (Βιτσέντζο) Καϊβάνο.
Με αυτό το τρόπο, όμως, η φιλογερμανική κυβέρνηση Μεταξά άφηνε στην «αφάνεια» τη δράση ενός μεγάλου δικτύου Γερμανών κατασκόπων, που αποκαλύφθηκε, το ίδιο διάστημα, με αφορμή την άφιξη στην Αθήνα της Γερμανίδας, Βιλχελμίνας Κόρτους και δρούσε ανενόχλητο…
Η περίεργη υπόθεση κατασκοπείας είχε επίκεντρο την εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης, κοντά στην πλατεία Αλεξάνδρας, που ανεγέρθηκε το 1938, με έξοδα του Καϊβάνο, για να στεγάσει το ταριχευμένο πτώμα της συζύγου του, Αικατερίνης. Πραγματικά το φέρετρο τοποθετήθηκε σε ένα κλίτος, στο υπόγειο μικρό εκκλησάκι, που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Βικέντιο.
Η Κόρτους έφτασε, στις 13 Φεβρουαρίου, στην Αθήνα, με πλαστό γιουγκοσλαβικό διαβατήριο, δηλώνοντας στις αρχές ότι θα εργαστεί ως ντεκορατρίς. Ήταν μια 25χρονη ψηλή ξανθή κοπέλα, με γαλανά μάτια και λεπτά χαρακτηριστικά, η οποία κατέλυσε στο ξενοδοχείο «Μινέρβα», στο Πειραιά. {Πηγή: Σαράντος Π. Αντωνάκος, «Αστυνομικά Χρονικά» τεύχος 512-513, Ιανουάριος- Φεβρουάριος 1979}
Η ωραία Βιλχελμίνα, που εκτός από τα γερμανικά μιλούσε γαλλικά, ιταλικά, σέρβικα και αρκετά καλά ελληνικά, εμφανιζόταν να εργάζεται σε κατάστημα της οδού Βουκουρεστίου, στην Αθήνα. Παράλληλα έκανε διάφορες επαφές.
Λίγες ημέρες μετά την άφιξη της Γερμανίδας κατασκόπου, στις 24 Φεβρουαρίου, συμβαίνει στη παραπάνω εκκλησία ένα περίεργο περιστατικό.
Όπως έγραψε ο Καϊβάνο σε ένα σύγγραμμα για το «Ιστορικόν της εκκλησίας» (Κωνσταντινούπολη, Αύγουστος 1939), ο φίλος του Κων. Δ. Πάμφιλος του έγραψε σε επιστολή ότι έγινε, την παραπάνω ημερομηνία, στο ναό μια διάρρηξη.
Το εξώφυλλο του συγγράμματος
(Βιβλιοθήκη
Ελληνικού Προξενείου
Κων/πολης)
Σύμφωνα με τον Καϊβάνο, ο δράστης, που «είχε προμελετήση τα πάντα», μπήκε από ένα παράθυρο του Ιερού της εκκλησίας. Προχώρησε στον κυρίως ναό και αφαίρεσε το ασήμι από μια μικρή εικόνα της Αγίας Αικατερίνης, που είχε αφιερώσει ένας πειραιώτης χρυσοχόος.
Χωρίς να πειράξει τίποτα άλλο ο «διαρρήκτης» κατέβηκε στον υπόναο και μπήκε μέσα σπάζοντας τη σιδερένια πόρτα.
Αμέσως κατευθύνθηκε στο ασημένιο φέρετρο και αφού το παραβίασε με ένα λοστό, το άνοιξε και ξεσκέπασε τη σωρό της γυναίκας.
Εκεί υπήρχε πολύ μεγάλη ποσότητα από ασήμι, στην ενδυμασία της και σε ένα στεφάνι πάνω από το κεφάλι της.
Ωστόσο, ο «διαρρήκτης» έφυγε από εκεί χωρίς να πειράξει το παραμικρό, αρκούμενος στα λίγα δράμια ασημιού της μικρής εικόνας!
Ο πιστός Ιταλός το απέδωσε σε «θαύμα». Άλλος θα έλεγε ότι κάποιος ήθελε να εμφανίσει την περίεργη νυχτερινή επίσκεψη στο ναό σα διάρρηξη, κρύβοντας τον πραγματικό σκοπό της.
Πάντως, τα ερωτηματικά είναι πολλά. Γιατί οι εφημερίδες δεν έγραψαν το παραμικρό για τη… διάρρηξη σε μια εκκλησία; Μήπως «έκοψε» την είδηση η λογοκρισία της δικτατορίας; Γιατί οι αρχές δεν ενημέρωσαν ποτέ τον Καϊβάνο;
Ο Ιταλός στο σύγγραμμά του αναφέρει πως ο φίλος του τον ενημέρωσε πως ο δράστης συνελήφθη. Ποιος ήταν; Είχε κάποια σχέση με τη Κόρτους, η οποία- κατά την αστυνομία- είχε «αρκετά περίεργες γνωριμίες»; Άγνωστο.
Πάντως, από το Τμήμα Αλλοδαπών Πειραιά αρχίζει να παρακολουθείται συστηματικά η Γερμανίδα και διαπιστώνονται συναντήσεις της «με τον Έλληνα πράκτορα των Γερμανών Α.Κ., πρώην υπάλληλο του υπουργείου Ναυτικών». {Πηγή: Σ.Π. Αντωνάκος, ο.π}
Εκείνες τις μέρες όπως αναφέρθηκε, πολλά χρόνια αργότερα, σε ρεπορτάζ στην εφημερίδα «Μακεδονία» (φ. 28 Οκτωβρίου 1969) η «βρετανική κατασκοπεία (…) ανεκάλυψε ότι κάπου από τον Πειραιά εξεπέμποντο κρυπτογραφημένα σήματα».
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ακολούθησαν έρευνες, με τη χρήση ραδιογωνιόμετρων, και η αστυνομία έφτασε στον υπόγειο ναό. Ακολούθησε επισταμένη έρευνα με ειδικά όργανα και ανακαλύφθηκε «ένα χωριστό διαμέρισμα (σ.σ. κάποια κρύπτη;) δίπλα στο κεφάλι της νεκράς». Εκεί υπήρχε μια πανίσχυρη μονάδα εκπομπής βραχέων κυμάτων.
Όμως, ακόμα και τότε δεν ανακοινώνεται τίποτα στις εφημερίδες. Αντίθετα, διοχετεύονται μακροσκελή, πανομοιότυπα, ρεπορτάζ για συλλήψεις «ανθρώπων της Μόσχας», μελών του ΚΚΕ.
Πάντως, στο επίνειο τα νέα κυκλοφορούν γρήγορα και από στόμα σε στόμα διανθίζονται με «γαργαλιστικές» λεπτομέρειες, για δήθεν παρεμβολές στο ραδιόφωνο του κοντινού στην εκκλησία Τούρκικου προξενείου, ιταλικά υποβρύχια, που προσέγγιζαν στο λιμάνι, σύλληψη και εκτέλεση (!) του Καϊβάνο κ.α
Το γεγονός ότι ο Ιταλός μηχανικός έλειπε 5-6 μήνες από την Ελλάδα δεν φαινόταν να το λαμβάνει κανένας υπόψη…
Πλήθος κόσμου συγκεντρωνόταν καθημερινά στην εκκλησία του «διάσημου κατασκόπου» και κατέβαιναν στον υποναό για να δουν από κοντά το τόπο της κατασκοπείας.
Παρόλη την αναστάτωση, που περιγράφει, παραστατικά, στο σύγγραμμά του ο Ιταλός, οι ελληνικές εφημερίδες συνεχίζουν να μην αναφέρουν το παραμικρό.
Όμως, το θέμα φτάνει στη Γαλλική εφημερίδα «Paris- Soir».
Ο Γάλλος ακαδημαϊκός Gerome Tharaud σε ανταπόκρισή του από την Αθήνα, που δημοσιεύεται την 1η Μαΐου 1939, αναφέρει την υπόθεση Καϊβάνο, σε ένα εκτενές ρεπορτάζ για τη κατασκοπεία των δυνάμεων του Άξονα στην Ελλάδα.
Το δημοσίευμα φαίνεται ότι οδηγεί τον Ιταλό να επισπεύσει την επιστροφή του από την Κωνσταντινούπολη, η οποία θα γινόταν, στα τέλη Μαΐου.
Φθάνοντας στις 8 Μαΐου, με πλοίο, στον Πειραιά θέλησε να δημοσιεύσει στις εφημερίδες την άφιξή του και την επικείμενη τέλεση του μνημόσυνου της συζύγου του, για να διαψεύσει έμμεσα τις φήμες για δήθεν σύλληψή του.
Ωστόσο, με θλίψη, όπως γράφει ο ίδιος, διαπιστώνει ότι οι εφημερίδες αρνούνται να κάνουν οποιαδήποτε δημοσίευση.
Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι η κυβέρνηση Μεταξά δεν θέλει να δημοσιοποιηθεί το θέμα. Ίσως γιατί θα έπρεπε να αναδειχθούν οι πραγματικές πλευρές του και αυτό δεν το ήθελαν οι «φίλοι» Γερμανοί.
 |
| Φωτογραφία του υποναού της Αγίας Αικατερίνης, με το φέρετρο της Αικατερίνης Καϊβάνο. Από το σύγγραμμα του Βίκεντιου Καϊβάνο |
Είναι άγνωστο εάν απευθύνθηκε στην Αστυνομία. Όμως πήγε στο Τούρκικο προξενείο, που τον διαβεβαίωσαν ότι δεν είχαν διαπιστώσει καμία παρεμβολή στο ραδιόφωνό τους και στη συνέχεια πήγε στο τότε Μητροπολίτη Αθηνών Χρύσανθο.
Η τελευταία αυτή συνάντηση είχε θετικό αποτέλεσμα. Στις 10 Μαΐου δημοσιεύεται σε αρκετές εφημερίδες («Ακρόπολις», «Ελληνικόν Μέλλον» κ.α.) η παρακάτω ανακοίνωση:
«Η Αρχιεπισκοπή Αθηνών δηλοί, ότι αι περί του εν Πειραιεί Ορφανοτροφειακού ναού της Αγίας Αικατερίνης του υπό του κ. Βενεδείκτου Καϊβάνο ιδρυθέντος εις μνήμην της μακαρίτιδος Ελληνίδος το γένος και Ορθοδόξου το δόγμα συζύγου αυτού Αικατερίνης διαδόσεις αίτινες ανεγράφησαν εν τω φύλλω της 1ης Μαΐου της εν Παρισίοις εκδιδομένης εφημερίδος «Παρί Σουάρ» είναι τελείως ανυπόστατοι και εκφράζει την επί ταύταις βαθείαν θλίψην αυτής».
Η προσεκτικά διατυπωμένη ανακοίνωση διέψευδε το δημοσίευμα, που ενέπλεκε προσωπικά τον Καϊβάνο σε υπόθεση κατασκοπείας αλλά απέφευγε οποιαδήποτε αναφορά για το εάν έγινε έρευνα και τι βρέθηκε στο ναό.
Στο μεταξύ η Βιλχελμίνα Κούρτ αν και παρακολουθείτο από τη Διεύθυνση Αλλοδαπών φεύγει, ανενόχλητη, αεροπορικώς για τη Ρώμη.
Όμως, στο αεροδρόμιο ένας αστυνομικός καταφέρνει να της αποσπάσει, με ένα τέχνασμα, ένα φάκελο με ονόματα Γερμανών, που εμφανίζονταν ως εργαζόμενοι σε ελληνικά εργοστάσια αλλά στην πραγματικότητα ήταν πράκτορες, οι οποίοι «αλώνιζαν» στη χώρα μας μέχρι την Κατοχή…
Από την άλλη ο Καϊβάνο παρέμεινε στην Ελλάδα μέχρι τη τέλεση του μνημόσυνου της συζύγου του, στις 21 Μαΐου 1939 και αναχώρησε, χωρίς καμία ενόχληση από τις ελληνικές αρχές, για την Κωνσταντινούπολη, απ’ όπου φαίνεται να επέστρεφε, κατά διαστήματα, μετά το τέλος του πολέμου.
Η ανέγερση του ναού
 |
| Εφημ. «Ακρόπολις» 7.5.1938. Δημοσίευμα με το ιστορικό του ναού της Αγίας Αικατερίνης πριν από την άφιξη του ταριχευμένου λείψανου στον Πειραιά |
Από… χίλια κύματα πέρασε η ανέγερση της εκκλησίας, που θα στέγαζε τη σωρό της Αικατερίνης Καϊβάνο, καθώς συναντούσε μεγάλες αντιδράσεις.
Η φιλάνθρωπος γυναίκα, γόνος πειραϊκής οικογένειας, είχε πεθάνει, το Μάϊο του 1934, στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί ζούσε με το σύζυγό της Βικέντιο, με τον οποίο παντρεύτηκαν το 1906 και απόκτησαν πέντε παιδιά.
Μετά το θάνατό της, σεβόμενος τη τελευταία επιθυμία της, ο σύζυγός της ξεκίνησε προσπάθειες να αναγείρει ένα ναό, που θα τοποθετείτο η σωρός της και τα έσοδά του θα διατίθεντο σε Ορφανοτροφείο. Γι’ αυτός ο ναός είχε το προσωνύμιο «Ορφανοτροφειακός».
Ο Καϊβάνο αποκαλύπτει σε σύγγραμμά του ότι οι πρώτες συζητήσεις για την ανέγερση του ναού έγιναν με τη Κοινότητα Εκάλης, τη Κοινότητα Γλυφάδας και τη Κοινότητα στη περιοχή του Ερυθρού Σταυρού, όπου βρίσκεται σήμερα η εκκλησία της Αγίας Τριάδας αλλά συνάντησε αρνήσεις και έτσι κατέληξε στον Πειραιά.
Ωστόσο, ακόμα και στη πόλη καταγωγής της συζύγου του συνάντησε την άρνηση της δημοτικής αρχής να του παραχωρήσει χώρο στη πλατεία Αλεξάνδρας. Γι’ αυτό αναγκάστηκε ν’ αγοράσει ένα οικόπεδο αντί 3.175.000 δραχμών, πολύ μεγάλο ποσό για την εποχή.
Μετά από πολλά εμπόδια ο ναός ολοκληρώθηκε, το Μάϊο του 1938 και με μια λαμπρή τελετή έφτασε στο Πειραιά η ταριχευμένη σωρός της «κτήτορος» του ναού και τοποθετήθηκε στον υποναό. Εκεί παρέμεινε μέχρι τη δεκαετία του 1980, οπότε απομακρύνθηκε.
*Το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο ένθετο "Νησίδες" της Εφημερίδας των Συντακτών στο φ. 21.10.2017
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου