Σε αυτές τις φυλακές έζησε ο Νικηταράς, ο μεγάλος ήρωας του 1821, ο Μαρίνος Αντύπας, ο ηγέτης του αγροτικού κινήματος του Κιλελέρ, ο Άρης Βελουχιώτης και χιλιάδες άλλοι αγωνιστές.
Για αυτό την Κυριακή 11 Ιουλίου η Τ.Ε. Πειραιά του ΚΚΕ διοργανώνει στις φυλακές της Αίγινας εκδήλωση μνήμης και τιμής για τους εκατοντάδες κομμουνιστές και λαϊκούς αγωνιστές που κρατήθηκαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν εκεί.
Η εκδήλωση θα ξεκινήσει στις 10 το πρωί με ομιλία, έξω από το κτήριο των φυλακών, του Αλέκου Κοτέα, μέλους του Γραφείου της ΤΕ Πειραιά του ΚΚΕ. Στη συνέχεια, θα πραγματοποιηθεί πορεία προς το νεκροταφείο και κατάθεση στεφάνων στο μνημείο.
Η ιστορία του κτηρίου
 |
| Φωτό των φυλακών από την εφημερίδα "Ακρόπολις" (1934) |
Αρχιτέκτονας ήταν ο Θεόδωρος Βαλλιάνος και βοηθός του ο Δημήτριος Σταυρίδης, ένας από τους γνωστότερους μηχανικούς της Καποδιστριακής και της Οθωνικής περιόδου.
Το Ορφανοτροφείο ολοκληρώθηκε το Μάρτη του 1829. Στις 6 του Απρίλη εγκαινιάστηκε και λειτούργησαν οι πρώτες τεχνικές σχολές. Εκεί στεγάστηκαν η βιβλιοθήκη, το πρώτο τυπογραφείο, το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο.
Το 1934 έκλεισε και για τρία χρόνια εγκαταστάθηκε η Σχολή Ευελπίδων. Το 1841 λειτουργεί ως λοιμοκαθαρτήριο ενώ το 1860 και για έξη χρόνια μετατρέπεται σε φρενοκομείο.
Επισήμως, το 1880 μετατρέπεται σε φυλακή και μεταφέρονται εκεί οι πρώτοι 12 κρατούμενοι. Ωστόσο, είναι διαπιστωμένο ότι εκεί είχε κρατηθεί, νωρίτερα, ο Νικηταράς ο Τουρκοφάγος, ο ήρωας της Επανάστασης του 1821, κλεισμένος σε ένα ανήλιαγο μπουντρούμι, όπου έχασε τελικά το φως του.
Η ανακάλυψη του κελιού του Νικηταρά έγινε, τυχαία, πολλά χρόνια αργότερα, από έναν άλλο πολιτικό κρατούμενο, τον πολιτικό μηχανικό Γιώργο Μπελαβίλα (για να διαβάσετε τη σχετική ανάρτηση του pireas2day.blogspot.gr πατήστε εδώ).
Από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της φυλακής υπήρξαν πολλά παράπονα για τις συνθήκες διαβίωσης. Η εφημερίδα «Ακρόπολις» σε σχετικό δημοσίευμα το καλοκαίρι του 1884 αναφέρει ότι οι φυλακισμένοι είχαν παράπονα για την ποιότητα του νερού αλλά και τις τιμές, με τις οποίες αγόρασαν τα τρόφιμά τους.
Η εφημερίδα κάνει αντιδιαστολή με τις πολύ χειρότερες συνθήκες που επικρατούσαν στο Παλαμήδι, όπου είχε φυλακιστεί ο Κολοκοτρώνης και με τις φυλακές του Μενδρεσέ στη Πλάκα. Ωστόσο, φαίνεται ότι τα παράπονα συνεχίζονταν και σε νεότερο δημοσίευμα αναφερόταν:
«Φοβερά παράπονα εκ των φυλακών Αιγίνης. Τι τρώνε αυτοί οι άνθρωποι, μόνον ο τροφοδότης γνωρίζει. Και ενώ οι πτωχότεροι μέσα μένουν κατάκλειστοι, οι εξοχώτεροι (σ.σ. εννοεί οι πλουσιότεροι) έχουν όλας των τας απολαύσεις».
Τα επόμενα χρόνια θα φυλακιστεί εκεί ο Μαρίνος Αντύπας και αργότερα θα ξεκινήσει η κράτηση των πολιτικών κρατουμένων.
Σύμφωνα με μαρτυρία του ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ, Κώστα Λουλέ (1906- 1988) στο δημοσιογράφο Νίκο Πηγαδά (από το βιβλίο του Ν. Πηγαδά «Αίγινα… κάθε κελί σελίδα ιστορίας», εκδόσεις Το Ποντίκι) «για πρώτη φορά κρατήθηκαν κομμουνιστές στην Αίγινα επί Παγκάλου, το 1925- 26».
Τα επόμενα χρόνια, ιδιαίτερα μετά την καθιέρωση του «Ιδιώνυμου» επί Βενιζέλου οι φυλακίσεις κομμουνιστών αυξήθηκαν δραματικά.
Η απόδραση
Η κατάσταση θα κυλάει σχετικά ομαλά μέχρι το πρωινό της 8ης Μαϊου 1934.
Ριζοσπάστης φ.
9.5.1934
Όπως διαβάζουμε στο site ethniki-antistasi-dse.gr η πρωινή αναφορά από το πρωινό προσκλητήριο έγραφε: «Επιθεωρήσαντες τας κλινοστρωμνάς, τους τοίχους και τα δάπεδα, εύρομεν έχοντα αυτά εν τάξει, τους δε κρατούμενους άπαντας καλώς έχοντας και παρόντας».
Λίγες ώρες αργότερα στην Αστυνομική Διεύθυνση Πειραιά φτάνει το εξής τηλεγράφημα: «Οι βαρυποινίτες κομμουνισταί Δ. Σακαρέλλος, Ζ. Φλωράκος ή Φλαράκος, Κ. Σαρίκας, Αβ. Δερβίσογλου, Ευ. Θωμάζης, Απ. Κλειδωνάρης, Μ. Δουλγέρης και Ν. Βαβούδης εδραπέτευσαν διά της διατρήσεων υπονόμου. Ενεργούμεν τα δέοντα άνευ αποτελέσματος μέχρι στιγμής».
Εκείνο το διάστημα σε αυτές τις φυλακές κρατούντο 83 κομμουνιστές, σε κελιά της πρώτης ακτίνας, σε κάθε ένα από τα οποία βρίσκονταν 7- 10 κρατούμενοι. Οι δραπέτες βρίσκονταν σε γειτονικά κελιά.
Σύμφωνα με το Ν. Πηγαδά την απόδραση οργάνωσε, με κομματική εντολή, ο Άρης Βελουχιώτης
Η εφημερίδα «Ριζοσπάστης» στις 9.5.1934 έγραφε ότι «οι σύντροφοί μας που δραπέτευσαν ήταν όλοι καταδικασμένοι σε βαριές ποινές από 5- 20 χρόνια με σκηνοθετημένες κατηγορίες»
Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα οι Σακαρέλος και Θωμάς είχαν καταδικαστεί «επί τη βάσει ψεύτικων μαρτυρικών καταθέσεων των αρχειοφασιστών ότι τάχα αυτοί σκότωσαν τον αρχείο (σ.σ. τροτσκιστή) Γεωργοπαπαδάτο. Ο Φλωράκος ή Φλαράκος για το φόνο του τροτσκιστή Λαδά, άλλοι τρεις (Σαρίκας, Δερβίσογλου και Δουλγέρης) για το φόνο ενός αστυφύλακα στη Δραπετσώνα, που επίσης αρνούνταν ενώ ο Κλειδωνάρης πρώην βουλευτής Λάρισας και ο Βαβούδης πρώην γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Πειραιά βάσει του ιδιώνυμου.
 |
| Εφημ. "Ακρόπολις" φ.10.5.1934 |
Το πρώτο «σενάριο» ήθελε να έχουν φύγει από το νησί με διερχόμενο σοβιετικό εμπορικό πλοίο για να διαπιστωθεί γρήγορα πως είχαν φύγει με μια βάρκα που βρήκαν στην ακτή..
Η εκτέλεση
Ένα άλλο κορυφαίο, τραγικό γεγονός στην Ιστορία των φυλακών ήταν η εκτέλεση 17 κομμουνιστών κρατούμενων στις απαρχές του εμφυλίου στις 9 Ιουνίου 1947.
Η πρώτη εκτέλεση που έγινε εκείνα τα χρόνια για να ακολουθήσουν και άλλες
«Με τη μυστικότητα που διαπράττονται οι ανανδρίες και τα εγκλήματα η κυβέρνηση του αίματος οδήγησε χθες το πρωί στο εκτελεστικό απόσπασμα 17 αγωνιστές του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα καταδικασμένους σε θάνατο από τα μετεδεκεμβριανά δικαστήρια σκοπιμότητας από το 1945. Και οι 17 ήταν όλο τον καιρό στις φυλακές της Αίγινας», έγραφε, στις 10 Ιουλίου 2947, ο «Ριζοσπάστης».
Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι στο αρχείο ΚΚΕ φυλάσσεται μια μικρή μπροσούρα του 1961, έκδοση των κρατουμένων της Αίγινας σε μέγεθος σπιρτόκουτου, που δίνει με στατιστικά στοιχεία την εικόνα των φυλακών. Διαβάζουμε στο εξώφυλλο: 468 πολιτικοί κρατούμενοι στις φυλακές της Αίγινας συμπλήρωσαν στις 31-5-1961 6.463 Χρόνια Φυλακής (σ.σ. έχει κυκλοφορήσει ως βιβλίο από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή).Το νησί του Αργοσαρωνικού, λοιπόν, έγραψε τη δική του Ιστορία με τη φυλακή χτισμένη πάνω του, η οποία έκλεισε οριστικά τη δεκαετία του 1980.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου