Η Μάχη της Ηλεκτρικής, στις 13 Οκτωβρίου του 1944, έχει μια διπλή ιστορική σημασία:
1. Είναι η τελευταία σημαντική μάχη του πολέμου εντός ελληνικού εδάφους καθώς απέτρεψε την καταστροφή του εργοστασίου της Ηλεκτρικής στον Άγιο Γεώργιο Κερατσινίου, που τροφοδοτούσε με ρεύμα ολόκληρο το λεκανοπέδιο, όπως σχεδίαζαν να κάνουν οι Γερμανοί κατά την αποχώρησή τους.
2. Αποτελεί «τη μοναδική στιγμή εθνικής συμφιλίωσης στην μετά το 1943 Αθήνα», όπως γράφει ο Ιάσωνας Χανδρινός (Το τιμωρό χέρι του λαού. Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942- 1944», εκδόσεις Θεμέλιο 2012, σελ. 279), αφού, μπροστά στον κίνδυνο να ανατιναχτεί το εργοστάσιο από τους Γερμανούς, αστυνομικοί του Πειραιά βρέθηκαν να πολεμάνε μαζί με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, που το υπερασπίζονταν!
Όμως, αργότερα, μέσα στη… δίνη του εμφυλίου όχι μόνο δεν αναδείχθηκε αυτή η δεύτερη σημαντική πλευρά της ιστορικής μάχης αλλά πολλοί θέλησαν να «παραχαραχτεί» ή να ξεχαστεί ακόμα και η ηρωική αυτοθυσία των μαχητών. Χαρακτηριστικό είναι ότι απομακρύνθηκε, μεταξύ 1949 και 1950, από το χώρο του εργοστασίου, το πρώτο μνημείο πεσόντων, που μεταφέρθηκε στο νεκροταφείο της Ανάστασης…
Ωστόσο, ο λαός της περιοχής διατήρησε ζωντανή τη μνήμη και μετά τη μεταπολίτευση του 1974 ο Δήμος Κερατσινίου ανέγειρε νέο μνημείο στο χώρο του εργοστασίου της ΔΕΗ, στον Άγιο Γεώργιο και διοργανώνει κάθε χρόνο εκδηλώσεις προς τιμή των αγωνιστών και των πεσόντων, σε εορτή, που καθιερώθηκε με ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου επί δημαρχίας του αείμνηστου Χρήστου Φωτίου (Πράξη 109, 10.10.1975).
Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας διατήρησης της ιστορικής μνήμης ο Δήμος Κερατσινίου- Δραπετσώνας διοργανώνει, φέτος, με τη συμπλήρωση των 80 χρόνων από την ιστορική μάχη, τον 7ο Μαθητικό Αγώνα Δρόμου.
Η δράση θα διεξαχθεί την Κυριακή 20 Οκτωβρίου 2024, στην περιοχή Κράκαρη, στα Λιπάσματα και θα συμμετάσχουν μαθήτριες και μαθητές της Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης του Δήμου μας.
Έναρξη εγγραφών: 9:00 π.μ.
Ώρα έναρξης: 10:00 π.μ
Η αποχώρηση των Γερμανών από το λεκανοπέδιο, το σχέδιο καταστροφής υποδομών του Πειραιά και η Μάχη της Ηλεκτρικής
Κατά την αποχώρηση των Γερμανών από το λεκανοπέδιο σε αντίθεση με την Αθήνα, ο Πειραιάς γνώρισε μια τεραστίου μεγέθους καταστροφή. Στις 12 και 13 Οκτωβρίου 1944 οι Γερμανοί ανατίναξαν προβλήτες, το τελωνείο, το λιμεναρχείο και κτίρια του Ο.Λ.Π.. Πρόθεσή τους ήταν να σωριάσουν σε ερείπια και άλλες νευραλγικές υποδομές.
Όμως, τη νύχτα της 11ης Οκτωβρίου, δυνάμεις του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό διοικητή τον Σωτήρη Κύβελο και καπετάνιο τον Νίκανδρο Κεπέση πρόλαβαν και αχρήστευσαν τρία φρεάτια υπονόμευσης κόβοντας τα καλώδια πυροδότησης.
Η επικίνδυνη επιχείρηση ανατέθηκε στους κερατσινιώτες μηχανικούς Χρ. Αγαλιώτη, Βαγγέλη Φραγκόπουλο και Σωτήρη Καλαμπόκη, που εξουδετέρωσαν τους μηχανισμούς στο σιδηροδρομικό δίκτυο στη Λεύκα και μαζί με τους Γιώργο Βρεττάκο, Αντώνη Καβαλιεράτο και τον πειραιώτη ηλεκτρολόγο Στράτο Καρακεχαγιά ματαίωσαν την ανατίναξη του στρατιωτικού εργοστασίου ΚΟΠΗ. Δυστυχώς, οι τρεις πρώτοι εκτελέστηκαν, λίγες ώρες αργότερα, από γερμανική περίπολο.
Παράλληλα, τμήματα του ΕΛΑΣ έδωσαν πολλές μάχες με Γερμανούς, σε διάφορα νευραλγικά σημεία, για να αποτραπούν καταστροφές σε εργοστάσια, τη Σχολή Δοκίμων κ.α.
Σύμφωνα με ορισμένες πηγές (Χ. Ζαλοκώστας «Χρονικό της Σκλαβιάς», εκδόσεις Εστία, σελ. 372) οι Γερμανοί είχαν τοποθετήσει εκρηκτικά μέσα στο εργοστάσιο της Ηλεκτρικής (Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών- Πειραιώς, όπως ήταν η επίσημη ονομασία) από το Μάϊο του 1944 με σκοπό να το καταστρέψουν. Λέγεται ότι οι δυναμίτες είχαν τοποθετηθεί κάτω από τις τουρμπίνες ηλεκτροπαραγωγής.
Διαφυγόντες εργάται ειδοποίησαν ομάδα του Ελάς η οποία έσπευσε να καταλάβη θέσεις μάχης πέριξ του εργοστασίου και απήτησε από τους Γερμανούς να μην προκαλέσουν ουδεμίαν βλάβην εις το εργοστάσιον, υποσχόμενη να τους αφήση να φύγουν ανενόχλητοι».
Λέγεται ότι ενώ οι διαβουλεύσεις συνεχίζονταν εμφανίστηκε μια ομάδα περίπου 30 Γερμανών ποδηλατιστών οι οποίοι πυροβολώντας κατευθύνονταν προς την «Ηλεκτρική». Ο ΕΛΑΣ απάντησε στα πυρά και η σύγκρουση γενικεύτηκε. Οι ποδηλατιστές καθηλώθηκαν και προκειμένου να λήξει το περιστατικό και να διασώσουν τους συμπολεμιστές τους οι Γερμανοί της φρουράς αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν αποδεχόμενοι τους όρους του ΕΛΑΣ.
Όμως, παρά τη συμφωνία λίγο πριν φύγουν οι Γερμανοί προσπάθησαν να πυροδοτήσουν τα εκρηκτικά. Ευτυχώς, οι εργάτες, που είχαν απελευθερωθεί, φρόντισαν να τα εξουδετερώσουν εγκαίρως.
Παρά τη γερμανική αποχώρηση ο Νίκανδρος Κεπέσης διέταξε όχι μόνο να παραμείνει στο εργοστάσιο φρουρά 15 ανδρών του Ε.Λ.Α.Σ, με επικεφαλής τον γραμματέα της εργοστασιακής οργάνωσης του ΕΑΜ Αντώνη Καλαποθάκο αλλά να τοποθετηθεί κι άλλη δύναμη στο λόφο με την εκκλησία του Αγ. Γεωργίου, με μέτωπο προς το Πέραμα και την Κοκκινιά.
Ξημερώματα της 13ης Οκτωβρίου αλυσιδωτές εκρήξεις κατέστρεφαν τις εγκαταστάσεις υγρών καυσίμων της Shell στο Πέραμα και περίπου στις 6 το πρωί, το τμήμα των 60 Γερμανών, που ανήκε στο ειδικό επί των ανατινάξεων τμήμα του Μηχανικού των Es Es, επέστρεψε στο εργοστάσιο. Οι Γερμανοί επέβαιναν σε δύο αυτοκίνητα που τα ακολουθούσαν τρία φορτηγά με πυρομαχικά ενώ της φάλαγγας προηγούνταν μοτοσικλετιστές.
Μόλις οι Γερμανοί πλησίασαν την πύλη του εργοστασίου ο σκοπευτής Χρήστος Φερούσης πυροβόλησε μέσα από το εργοστάσιο τον οδηγό του πρώτου οχήματος, υποχρεώνοντας τη φάλαγγα να ακινητοποιηθεί.
Παράλληλα, αρχίζουν να πυροβολούν οι λόχοι του ΕΛΑΣ.
Μέσα στο εργοστάσιο ήταν και ο έφεδρος ανθυπολοχαγός του τακτικού στρατού, που είχε πάρει μέρος στον ελληνοιταλικό πόλεμο, μηχανολόγος- ηλεκτρολόγος, Βενιζέλος Αποστολίδης, που εργαζόταν στο εργοστάσιο και τραυματίστηκε στη μάχη.
Οι Γερμανοί δεν περίμεναν πως είχε φρουρά το εργοστάσιο και αιφνιδιάστηκαν ενώ οι μαχητές του εργοστασίου πήραν πλεονεκτικές θέσεις μάχης καθώς άρχισαν να φτάνουν ενισχύσεις αφού κινητοποιήθηκαν οι τέσσερις λόχοι του Ι Τάγματος του ΕΛΑΣ.
Ο κίνδυνος έφερε τη μοναδική στιγμή εθνικής συμφιλίωσης στην μετά το 1943 Αθήνα: Αστυνομικοί του Πειραιά με επικεφαλής τον ταξίαρχο Παυσανία Κατσώτα, επιτελάρχη της Στρατιωτικής Διοίκησης Αττικής, έσπευσαν στο Κερατσίνι για να βοηθήσουν στη μάχη.
Οι Γερμανοί βρέθηκαν μέσα σε διασταυρούμενα πυρά και δεν άργησαν να παραδοθούν.
Οι απώλειες για τους Γερμανούς ήταν 11 νεκροί, 21 τραυματίες και 24 αιχμάλωτοι. Επίσης, 11 ήταν οι νεκροί για τους Έλληνες αγωνιστές και 8 τραυματίες, χάρη στη θυσία των οποίων το εργοστάσιο και ο ηλεκτροφωτισμός της πρωτεύουσας είχαν σωθεί.
Την επόμενη μέρα, 14 Οκτωβρίου, οι πρώτοι βρετανοί στρατιώτες αποβιβάζονται στο Κερατσίνι και η Αθήνα γιορτάζει την απελευθέρωση ενώ στο Κερατσίνι χιλιάδες λαού συνοδεύουν τους ηρωικούς νεκρούς μαχητές στην τελευταία κατοικία τους.
• Οι 11 Έλληνες που έχασαν την ζωή τους υπερασπιζόμενοι το νευραλγικό εργοστάσιο της «Ηλεκτρικής» ήταν οι εξής:
Αντώνης Καλαποθάκος (εργάτης της Ηλεκτρικής και γραμματέας της εργοστασιακής οργάνωσης του ΕΑΜ), Νίκος Γεωργιάδης (εργάτης της Ηλεκτρικής), Δημήτρης Μαργαρώνης, Ιωάννης Ηλιόπουλος, Παναγιώτης Κοσμίδης, Γρηγόρης Μεγκίσογλου, Συρ. Παπάζογλου, Γιώργος Γιόρδας, Ανδρέας Κούνουπας, Παναγιώτης Μαυρομμάτης, Ακρίτας Τοροσιάδης.
Συνολικά, ο ΕΛΑΣ είχε 8 νεκρούς, που μαζί με όσους φονεύθηκαν, τις προηγούμενες μέρες, εκτελώντας το καθήκον τους, ανέρχονται στους 17.
Για περισσότερα στοιχεία μπορείτε να ανατρέξετε σε ιστορική έρευνα του γράφοντα, που δημοσιεύτηκε στο ένθετο «Νησίδες» της Εφημερίδας των Συντακτών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου