Τα Αγγλικά σχολεία- μνημεία των Κυθήρων. Σύντομη ιστορία τους. Τι θα γίνει στο Ποταμό

Το Παλαιό Σχολείο στον Ποταμό

Λίφτινγκ… σε ένα από τα σχολικά κτήρια της περιόδου της Αγγλοκρατίας θα ξεκινήσει, μετά από κατά πλειοψηφία απόφαση του απερχόμενου Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής.
Συγκεκριμένα, το Περιφερειακό Συμβούλιο ενέκρινε τη σύναψη Προγραμματικής Σύμβασης για την εκτέλεση μιας σειράς προγραμματισμένων εργασιών για επισκευή και αλλαγή χρήσης του Παλαιού Σχολείου Αγγλοκρατίας (Αστικόν  Σχολείον) σε
Αίθουσα Πολιτιστικών Εκδηλώσεων στον Ποταμό Κυθήρων.
Οι προβλεπόμενες εργασίες και η αλλαγή χρήσης έχουν εγκριθεί από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, μετά από γνωμοδότηση του αρμόδιου Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Αττικής.
Ο προϋπολογισμός του έργου είναι συνολικής δαπάνης 350.000 € (συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.) και χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LEADER, που αφορά αποκλειστικά τα νησιά της Αττικής.
Όπως σημειώνεται σε ανακοίνωση της Περιφερειακής Ενότητας Νήσων το έργο αποτελεί μακροχρόνιο αίτημα του Δήμου Κυθήρων, του Κυθηραϊκού Ιδρύματος Πολιτισμού & Ανάπτυξης (ΚΙΠΑ).
@ (Σχόλιο) Δυστυχώς, όμως, όπως πολλά ανάλογα αιτήματα χρειάζονται πολλά χρόνια για να δρομολογηθούν….
Λίγα λόγια για το Αγγλικό Σχολείο Ποταμού (από την Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων & Αντικυθήρων)
Λειτούργησε από το 1824. Το 1825 φοιτούν 87 ντόπιοι μαθητές και 3 ξένοι. Διδάσκαλος υπογράφει ο Παύλος Σκούφος Πελοπίδας, ο οποίος είναι και συμβοηθός. Λειτουργεί 6 μέρες την εβδομάδα, πρωί και απόγευμα. Το 1827 είναι εγγεγραμμένοι 181 μαθητές με διδάσκαλο τον Γρηγόριο Πετρίδη. Αυτή τη χρονιά καθώς και την προηγούμενη παρουσιάζεται αύξηση των φοιτώντων διότι πολλοί είχαν καταφύγει στα αγγλοκρατούμενα Κύθηρα λόγω της Ελληνικής Επανάστασης από τη γειτονική Πελοπόννησο.
Η Σχολή λειτουργούσε με το αλληλοδιδακτικό σύστημα και η φοίτηση ήταν υποχρεωτική. Από τους 181 μαθητές, 54 μεταφέρονται με ζώο. Αυτοί θα έπρεπε να προέρχονται από τις πιο μακρινές αποστάσεις, όπως Λογοθετιάνικα, Καραβά, Κουσουνάρι, Τριφυλλιάνικα κ.λπ. Ο προεστώς του κάθε χωριού ήταν υποχρεωμένος να συμπληρώσει καταλόγους με τα ονόματα των αρρένων του χωριού του από μια ηλικία και πάνω. Από έναν τέτοιο κατάλογο του 1830 βλέπουμε ότι τα Τριφυλλιάνικα είχαν 18 παιδιά ηλικίας 9 ετών και πάνω. Με βάση αυτούς τους καταλόγους γνώριζαν οι αρμόδιες αρχές εάν οι γονείς ανταποκρίνονταν στην υποχρεωτική φοίτηση των παιδιών τους. Η ηλικία των μαθητών του Ποταμού σύμφωνα με τους καταλόγους είναι 7 έως 29 ετών.
Η αλληλοδιδακτική Σχολή του Ποταμού λειτούργησε όπως και οι άλλες αλληλοδιδακτικές σχολές της νήσου μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, οπότε ιδρύθηκε στον Ποταμό Δημοτικό Σχολείο Αρρένων και Δημοτικό Σχολείο Θηλέων. Το κτήριό της στέγασε τότε το Ελληνικό Σχολείο του Ποταμού (Σχολαρχείο) και κατόπιν το Ημιγυμνάσιο ή «Αστικόν Σχολείον», το οποίο αργότερα καταργήθηκε και συγχωνεύθηκε με το Γυμνάσιο Κυθήρων.
Το κτήριο της Σχολής είναι ωραιότατο, καλοδιατηρημένο σε σχέση με τα υπόλοιπα, κεραμοσκεπές με ωραίες αναλογίες.

Το Αγγλικό σχολείο Μηλαπιδέας

Ωστόσο, το ωραιότερο κτήριο της Αγγλοκρατίας στα Κύθηρα και το πιο ευνοημένο από το χρόνο είναι το σχολείο της Μηλαπιδέας, που δεσπόζει σε ένα λόφο μεταξύ Λειβαδίου, Φατσαδίκων, Κοντολιανίκων και Κεραμωτού.
Είναι ένα από τα αλληλοδιδακτικά σχολεία που χτίστηκαν στο νησί από τους Άγγλους επί Επάρχου Μακφέϊλ. Επίσημα ονομάζεται «η εν Λειβαδίω Αλληλοδιδακτική Σχολή» και συγκέντρωνε όλα τα παιδιά των γύρω συνοικισμών. Το κτήριο είχε θολωτή στέγη και είναι άψογα χτισμένο με τέλειες αναλογίες και πολλή καλαισθησία. Έχει περιμετρικά 11 πελώρια γοτθικά παράθυρα με πελεκητούς πωρόλιθους και πάνω από την είσοδο είναι εντοιχισμένη μια μαρμάρινη πλάκα σχετικά με την ανέγερσή του. Σύμφωνα με αυτήν, το Σχολείο χτίστηκε το 1825 σε χώρο που παραχώρησε ο Ιούλιος Κασιμάτης, που ήταν πεθερός του ριζοσπάστη Τζώρτζη Μόρμορη και διετέλεσε Διευθυντής της Αστυνομίας επί Αγγλοκρατίας. Στο συγκεκριμένο σχολείο οι κάτοικοι του νησιού δεν δούλεψαν σχεδόν καθόλου ως αγγαρεία (η αγγαρεία ήταν ένα εφεύρημα των Άγγλων για τη συμμετοχή του κόσμου στα δημόσια έργα) αλλά προσέφεραν την εργασία τους δωρεάν, εκτιμώντας τη σημασία ενός σχολείου για τη μόρφωση των παιδιών τους.
Το Σχολείο άρχισε να δέχεται μαθητές από τις αρχές Ιουλίου του 1825. Λειτουργούσε και τους θερινούς μήνες πρωί και απόγευμα. Η ηλικία των μαθητών ήταν από 5 μέχρι 15 ετών. Ο αριθμός τους κατά το 1825 ήταν 88 παιδιά από τους πέριξ συνοικισμούς. Οι περισσότεροι, 22 στον αριθμό, ήταν από τα Φατσάδικα. Το μεταφορικό μέσο της εποχής ήταν ο γάϊδαρος και σε έναν κατάλογο του Σχολείου που σώζεται στο Ιστορικό Αρχείο Κυθήρων αριθμούνται 55 γάϊδαροι.
Το σχολείο λειτούργησε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, οπότε δημιουργήθηκαν τα σχολεία των γύρω συνοικισμών Λειβαδίου, Κοντολιανίκων, Καρβουνάδων, Πιτσινιανίκων κ.λπ.

Η εκπαιδευτική πολιτική της Αγγλοκρατίας στα Κύθηρα
Η εκπαιδευτική πολιτική της περιόδου της Αγγλοκρατίας στα Κύθηρα είναι αξιοσημείωτη. Οι Άγγλοι έχτισαν αρκετά σχολεία και υποχρέωναν τους Κυθηρίους να στέλνουν τα αγόρια στο σχολείο. Προκειμένου να το επιτύχουν αυτό απάλλασσαν τους γονείς των αρρένων μαθητών από την υποχρεωτική αγγαρεία στα δημόσια έργα. Την ανάγκη ανέγερσης σχολείων αύξησε και η μετανάστευση προς τα Κύθηρα κατοίκων της γειτονικής Πελοποννήσου κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, καθώς η αγγλική διοίκηση του νησιού εξασφάλιζε περισσότερη ηρεμία και σταθερότητα σε σχέση με την επαναστατημένη Ελλάδα. Έτσι, ο πληθυσμός αυξήθηκε και συνεπώς και οι ανάγκες για μάθηση.
Οι Άγγλοι ήταν πολύ αυστηροί στο θέμα της φοίτησης και επέβαλλαν υποχρεωτική φοίτηση των αρρένων. Όταν ένας μαθητής απουσίαζε έπρεπε να ειδοποιήσει το σχολείο του. Οι λόγοι απουσίας ήταν κυρίως ασθένεια ή κάποια εορτή, ή διότι ο μαθητής δεν πρόφθασε κ.λπ. Όταν δεν υπήρχε σοβαρός λόγος απουσίας μαθητή, ο δάσκαλος άφηνε το μαθητή ή μάλλον το γονιό του στην κρίση του επιθεωρητή. Οι απόντες μαθητές δούλευαν υποχρεωτικά αγγαρεία. Από την αγγαρεία δεν απαλλάσσονταν οι ανήλικοι μέχρι 12 ετών, μαζί με το ζώο τους. Γι΄αυτό προφανώς τα πιστοποιητικά για τη δικαιολόγηση των απουσιών υποβάλλονταν στην εκπληρωτική αστυνομία (polizia executiva). Αυτά τα πιστοποιητικά συντάσσονταν και υπογράφονταν από τον ιερέα της ενορίας του μαθητή, ο οποίος εκτός από το κύρος που διέθετε στην τοπική κοινωνία, ήταν πολλές φορές και ο μόνος που γνώριζε ανάγνωση και γραφή. Πολλές φορές παρίστατο ανάγκη να δικαιολογηθεί όχι μόνο η απουσία του μαθητή από το Σχολείο, αλλά και η απουσία του ζώου, το οποίο ήταν τόσο πολύτιμο για τη μεταφορά του μαθητή, ιδίως από τις μακρινές αποστάσεις, αλλά και τόσο απαραίτητο για την αγγαρεία. Έτσι, όταν ψοφούσε ένας γάιδαρος, εξέδιδαν πιστοποιητικό θανάτου και το υπέβαλαν στην εκπληρωτική αστυνομία, ώστε σε περίπτωση αγγαρείας να δικαιολογηθεί η απουσία του ζώου.

Περισσότερες πληροφορίες στο https://www.eghorios.gr/periousia/ta-anglika-scholia/