Γιατί ο βομβαρδισμός του Πειραιά από τους συμμάχους είχε θύματα αμάχους. Τι έγραψαν παλαιοί Πειραιώτες. Τα θύματα της πόλης στη κατοχή

Εικόνα από το βομβαρδισμό του
Πειραιά

 Η καθιερωμένη επιμνημόσυνη δέηση για τα θύματα του βομβαρδισμού της πόλης, την 11η Ιανουαρίου 1944, τελέστηκε, τη Τετάρτη 11/1, από το Δήμο Πειραιά, στο Δημοτικό Νεκροταφείο «Η Ανάσταση».
«Πρόκειται για ένα γεγονός, που σημάδεψε βαθιά την πόλη μας.  Εκείνη τη μαύρη νύχτα του 1944 που μένει βαθιά χαραγμένη στη μνήμη όλων των Πειραιωτών, καθώς υπολογίζεται ότι έχασαν τη ζωή τους περίπου 700 άμαχοι πολίτες όλων των ηλικιών. Καταστράφηκαν ολοσχερώς ή υπέστησαν μεγάλες ζημιές τα περισσότερα κτήρια της πόλης μας και ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού  πήγε προς την Αθήνα», είπε, μεταξύ άλλων, στην ομιλία του ο αντιδήμαρχος της πόλης Γρηγόρης Καψοκόλης, Και πρόσθεσε:
«Έπρεπε να περάσουν δεκαετίες, ώστε να μπορέσει η πόλη να βρει τους ρυθμούς της σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.  Παρά τις δυσκολίες και τις δύσκολες συνθήκες, με πολλή δουλειά, αλλά και δύναμη ψυχής ο Πειραιώτης άφησε πίσω  την καταστροφή και συνέβαλε στο να δημιουργηθεί ξανά ένας  σύγχρονος Πειραιάς».
Το ερώτημα, που παρέμεινε, για δεκαετίες, αναπάντητο ήταν αμείλικτο: ο καταστροφικός βομβαρδισμός ήταν εσκεμμένη ενέργεια των συμμάχων ή πλήρες λάθος;
Όλα δείχνουν, πλέον, ότι

συνέβαινε το δεύτερο. Όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα, που παρουσίασε, σε ιστορική έρευνα, η «Εφημερίδα των Συντακτών» (για να διαβάσετε την έρευνα πατήστε εδώ) τα συμμαχικά βομβαρδιστικά, χωρίς καν να αντιμετωπίσουν γερμανικά αεροσκάφη, είχαν μεγάλες απώλειες, καθώς πετώντας, μέσα σε πυκνά σύννεφα, με μηδενική ορατότητα συγκρούονταν στον αέρα μεταξύ τους!
Με αυτό τον τρόπο χάθηκαν 6 αμερικάνικα βομβαρδιστικά και 8 βρετανικά μαζί με δύο μαχητικά και πιθανότατα, όπως προκύπτει και από μαρτυρίες, ο φοβερός βομβαρδισμός στο κέντρο της πόλης να ήταν εντελώς «τυφλός», στη… τύχη!
«Καλύτερη κατάρτιση, καλύτερες επικοινωνίες, περισσότερη τύχη ή ίσως μία συνετή στροφή 180 μοιρών μπορούσε να είχε αποτρέψει αυτή την τραγωδία», αναφέρει, χαρακτηριστικά, ο άγνωστος συντάκτης της απολογιστικής αναφοράς της αποστολής, που υπάρχει στην ιστοσελίδα των βετεράνων της 301ης Ομάδας Βομβαρδιστικών της Βρετανικής Αεροπορίας, της γνωστής RAF.

Εικόνα από την επιμνημόσυνη δέηση

Όμως, ας δούμε, μέσα από επίσημα έγγραφα, που πλέον έχουν αποχαρακτηριστεί και είναι δημόσια,  ορισμένα νέα στοιχεία γι’ αυτόν βομβαρδισμό, που όπως σημειώνουν ιστορικοί ερευνητές, ήταν κάτι σχεδόν αναμενόμενο.  Μάλιστα, υπήρξε σχετική προειδοποίηση από τη «Φωνή του Λονδίνου» (βλ. Στ. Μπινιάρη «Ο Πειραιάς του Μεσοπολέμου και της Κατοχής» Έκδοση Φιλολογική Στέγη Πειραιώς).
Ο ίδιος αναφερόμενος στον πρώτο βομβαρδισμό που έγινε από μοίρα βομβαρδιστικών (Β- 17) της Αεροπορίας των ΗΠΑ ( USAF) γράφει:
«Ήταν κατά το μεσημέρι όταν οι σειρήνες δώσανε το σύνθημα συναγερμού κι’ είπαμε τότε οι «σύμμαχοι είναι». Όμως, από τα παράνομα ραδιόφωνα είχαμε ακούσει τη «Φωνή του Λονδίνου» που μετέδιδε μηνύματα για τους επικείμενους βομβαρδισμούς (…)
Ο συναγερμός σήμανε στις 12.35 και τελείωσε στις 13.43 χωρίς να σημάνει ποτέ η λήξη του λόγω της αναστάτωσης, που υπήρξε.
 «Τα αεροπλάνα σαν σε ειδοποίηση για τον άμαχο πληθυσμό διαγράψανε μια δύο φορές κύκλους πριν αρχίσουν να ρίχνουν τις βόμβες τους για να δώσουν χρόνο στον πληθυσμό να πάει στα καταφύγια. Ύστερα από λίγη ώρα οι βόμβες που για αλλού πηγαίνανε κι’ αλλού πέσανε άρχισαν να πέφτουν σωρό και δημιούργησαν τη συμφορά», γράφει ο Στ. Μπινιάρης
Την ίδια εκτίμηση για την… ευστοχία των συμμάχων έχει κάνει και ο Γ. Χατζημανωλάκης, που έχει γράψει (περιοδικό «Πειραϊκά», Τόμος 1- Ιανουάριος 2003) ότι ο βομβαρδισμός «υπήρξε και άστοχος και άσκοπος, αφού οι βόμβες, ιδιαίτερα των αμερικανικών αεροπλάνων δεν έπληξαν κανένα στόχο (…) βομβάρδιζαν την πόλη χωρίς να πλήττουν κανένα πολεμικό στόχο, έτσι στη τύχη- θα έλεγε κανείς- (..)».
Εκτός από τη μεσημβρινή επίθεση έγιναν άλλες δύο, μεταξύ 19.22 και 21.40 και η άλλη μεταξύ 21.57 και 23.15.

Αφιερωματική πλάκα στο Τινάνειο Κήπο για
σωζόμενο εύρημα από άλλο βομβαρδισμό

Μέσα σε αυτό το χάος, ο τραγικός απολογισμός του «τυφλού» βομβαρδισμού στον Πειραιά ίσως εξηγείται. Οι αρχικές εκτιμήσεις για 1.000 ή 2.000 θανόντες θεωρούνται υπερβολικές. Οι θάνατοι στην διάρκεια του βομβαρδισμού της 11 Ιανουαρίου 1944 υπολογίζονται σε περίπου 700 αλλά στο ταφολόγιο στο νεκροταφείο της Ανάστασης, όπου τελείται κάθε χρόνο μνημόσυνο, υπάρχουν 492 ονόματα.
Αυτό αποδίδεται στο ότι άλλοι θάφτηκαν ανώνυμα σε λάκκους χωρίς να δοθούν τα στοιχεία τους, άλλοι στην Αθήνα όταν μεταφέρθηκαν ως τραυματίες, μερικοί σκόπιμα δε δηλώθηκαν από τους συγγενείς για να κρατήσουν τα δελτία τροφίμων τους ώστε να πάρουν τη μερίδα που τους αναλογούσε - 30 δράμια ψωμιού.
Τα περισσότερα θύματα σημειώθηκαν σε δημόσια κτίρια που καταστράφηκαν από βόμβες (Γραφεία ΙΚΑ, Εισαγγελία Πειραιώς, που στεγαζόταν εκεί που βρίσκεται σήμερα το δημαρχιακό μέγαρο), στο εστιατόριο Βίρβου- Τελειώνη στη Βασ.  Κωνσταντίνου (σημερινή Ηρώων Πολυτεχνείου και

Η λαμαρίνα του Clan Fraiser σε δένδρο
στο Τινάνειο Κήπο

Τσαμαδού, στο καταφύγιο της Ηλεκτρικής Εταιρείας αλλά και στον σταθμό των ΗΣΑΠ που καταστράφηκε ολοσχερώς.
Ανάμεσα στα εκατοντάδες θύματα 85 μαθήτριες και 15 δάσκαλοι της Δημοτικής Οικοκυρικής και Επαγγελματικής Σχολής Πειραιά, οι οποίοι καταπλακώθηκαν στο καταφύγιο του κτιρίου της Ηλεκτρικής Εταιρείας στη σημερινή οδό Ηρώων Πολυτεχνείου.
Γενικά, πάντως, θεωρείται ότι σε αυτό το βομβαρδισμό χάθηκαν περίπου τα δύο τρίτα του συνολικού αριθμού των αμάχων που έχασαν την ζωή τους στους 239 βομβαρδισμούς στον Πειραιά στην διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.  Σε αυτούς έχασαν την ζωή τους 859 άνθρωποι (συνολικά πέθαναν 13.282, από τους οποίους οι 10.782 από την πείνα το μαύρο χειμώνα του 1941-42 και 1.741 από εκτελέσεις κ.α).

*Άλλο ενδιαφέρον ιστορικό δημοσίευμα από την Εφημερίδα των Συντακτών θα βρείτε εδώ