Ο πρώτος δήμαρχος του Πειραιά και πότε "κόπηκε" από τον Όθωνα. Η σύνθετη διαδικασία εκλογής και ορισμού. Το έργο του

Άποψη του Πειραιά (1850)

Του Σταύρου Μαλαγκονιάρη


Το 1834, όταν έγινε η πρώτη νομοθεσία, για τη σύσταση των Δήμων, ο συνολικός πληθυσμός του Πειραιά δεν ξεπερνούσε τα 200- 220 άτομα. Δεν θεωρείτο ούτε καν ένα μικρό χωριό. Ήταν ένας οικισμός με μερικές δεκάδες σπίτια, χτισμένα διάσπαρτα γύρω από το Πασαλιμάνι και τον μυχό του λιμανιού.
Η νομοθεσία προέβλεπε ότι για να συσταθεί ένας Δήμος έπρεπε να έχει τουλάχιστον 300 κατοίκους. Έτσι, ο Πειραιάς επρόκειτο να ενταχθεί στον Δήμο της Αθήνας. Όμως, 41 κάτοικοι με υπόμνημά τους ζήτησαν να γίνει η πόλη αυτόνομος Δήμος. Το αίτημα γίνεται δεκτό και καθώς αρχίζει η αθρόα προσέλευση των πρώτων εποίκων από Ύδρα και Χίο, μια απογραφή του 1836 ανεβάζει τον πληθυσμό σε 1.011.
Στο μεταξύ, στις 14 Δεκεμβρίου 1835 γίνονται οι πρώτες δημοτικές εκλογές στην πόλη. Τότε, οι εκλογές γίνονταν σε διαφορετικές ημερομηνίες σε κάθε πόλη και τελικά ο δήμαρχος οριζόταν από τον βασιλιά ή το νομάρχη προκειμένου για μικρότερους Δήμους.
Ο Πειραιά έχει χαρακτηριστεί ως Δήμος τρίτης τάξεως λόγω του μικρού πληθυσμού του. Δικαίωμα ψήφου έχουν όσοι είναι πάνω από 25 χρονών, έχουν μόνιμη διαμονή στον Δήμο και δεν έχουν καταδικαστεί «επ’ εγκλήματι» και δεν έχουν στερηθεί τα εκλογικά δικαιώματα τους. Οι γυναίκες εξαιρούνται ρητά από το δικαίωμα ψήφου!
Οι ψηφοφόροι εκλέγουν τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, που είναι 9μελές. Απ’ όσα γνωρίζουμε από δημοσιεύματα παλαιών εφημερίδων οι εκλεγέντες ήταν οι Εμμαν. Δικτάκης, Εμμαν. Μεστανεύς, Γεώργιος Λαμπρινίδης, Βασίλειος Αργαστηριάρης, Ιωαν. Δ. Δράκος, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Αθανάσιος Σίνος και Ισίδωρος Πούρπουρας. Πιθανόν ως 9ο μέλος να προσμετράτο ο δήμαρχος ή ο πάρεδρος (αντιδήμαρχος), που οριζόταν αργότερα από τον έπαρχο.
Ο Δικτάκης θα οριστεί πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου και καθώς δεν υπάρχει ακόμα δημαρχιακό μέγαρο οι πρώτες συνεδριάσεις θα γίνουν στο σπίτι του.

Ο Κυριάκος Σερφιώτης

Πως γινόταν η επιλογή του δήμαρχου
Μετά την εκλογή του Δημοτικού Συμβουλίου συγκαλείτο το Δημαιρεσιακό Συμβούλιο. Σε αυτό έπρεπε να εκλέγονται τουλάχιστον τα δύο τρίτα των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου ενώ συμμετείχε και αριθμός πολιτών από αυτούς που κατέβαλαν την υψηλότερη δημοτική φορολογία. Τα μέλη του Δημαιρεσιακού Συμβουλίου για τους Δήμους τρίτης τάξεως όπως ήταν ο Πειραιά έπρεπε να αντιστοιχούν με το ένα όγδοο του συνολικού πληθυσμού.
Από τα υπάρχοντα στοιχεία φαίνεται ότι σε αυτό το όργανο μετείχαν στην πρώτη σύγκλισή του 135 άτομα. Από αυτούς οι 121 ψήφισαν υπέρ του Υδραίου Κυριάκου Σερφιώτη, γιο του καπετάν Αντώνη Σερφιώτη, που έφτασε, το 1833, στον Πειραιά και ασχολήθηκε με το εμπόριο. Παρά τις περιορισμένες γραμματικές γνώσεις του, κατάφερε σύντομα να αναδειχθεί σε ηγετική φυσιογνωμία του τόπου.
Η εκλογή του Σερφιώτη δεν αποτελεί έκπληξη καθώς οι Υδραίοι ήταν η πολυπληθέστερη κοινότητα στον Πειραιά, αφού είχαν αρχίσει, μετά από το 1830, να καταφθάνουν στη περιοχή. Ακολούθησαν οι Χιώτες, που εγκαταστάθηκαν στη δεξιά πλευρά της περιοχής.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία το Δημαιρεσιακό Συμβούλιο έπρεπε να στείλει τρία ονόματα στο νομάρχη, ο οποίος με ειδική εξουσιοδότηση από τον βασιλιά Όθωνα, που τότε ήταν ακόμα ανήλικος και τα καθήκοντά του ασκούσε η τριμελής αντιβασιλεία, με πανίσχυρο άνδρα τον Άρμανσμπεργκ. Ωστόσο, υπήρχε δυνατότητα να δηλωθούν, τεκμηριωμένα, και αποσύρσεις ψηφισθέντων δημάρχων.
Είναι άγνωστο εάν εκτός από το όνομα του Σερφιώτη διαβιβάστηκε άλλο όνομα στο νομάρχη, ο οποίος επικύρωσε την εκλογή και ο Κυριάκος Σερφιώτης έγινε ο πρώτος δήμαρχος του Πειραιά. Η ορκωμοσία του έγινε στις 23 Δεκεμβρίου 1835 στον παλαιό ναό του Αγίου Σπυρίδωνα και παρέμεινε σε αυτή την θέση μέχρι το 1837.
Ο ίδιος επανεκλέχτηκε από το Δημαιρεσιακό Συμβούλιο με λιγότερους, όμως, ψήφους (112)  και επανατοποθετήθηκε από το 1837 μέχρι το 1841.
Ωστόσο, στις εκλογές της 21ης Απριλίου 1841 παρότι οι πειραιώτες επέλεξαν και πάλι τον Σερφιώτη για δήμαρχο ο Όθωνας ασκώντας το δικαίωμά του επέλεξε για δήμαρχο τον Πέτρο Σ. Ομηρίδη.

Το έργο του Σερφιώτη
Ο Πειραιάς σταδιακά γνώρισε την ανάπτυξη και το 1850 είχε συγκεντρώσει πληθυσμό περίπου 12.000 κατοίκων.
Πάντως, τα πρώτα χρόνια της δημαρχίας Σερφιώτη τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα.
Ο Δήμος, χωρίς ακόμα αναπτυγμένο εμπόριο, βιομηχανία, ναυτιλία, είχε ελάχιστα έσοδα από φορολογία λόγω του μικρού πληθυσμού και της ανέχειας και δυσανάλογα πολλές αρμοδιότητες κατά το βαυαρικό σύστημα. Ανάμεσά σε αυτές τις αρμοδιότητες ήταν η λειτουργία της τοπικής Αστυνομίας, η μισθοδοσία των δημοτικών υπαλλήλων, η σύσταση και η λειτουργία των προκαταρκτικών (δημοτικών) σχολείων, η δημιουργία δρόμων, δικτύων ύδρευσης ακόμα και η δαπάνη για τη διεξαγωγή δημοτικών εκλογών….
Με δεδομένες αυτές τις δυσκολίες ο Σερφιώτης δίνει έμφαση στην εκπαίδευση και πετυχαίνει να ιδρυθεί το πρώτο σχολείο της πόλης. Πρόκειται για ένα αλληλοδιδακτικό σχολείο (σχολείο αντίστοιχο του σημερινού δημοτικού, όπου μεγαλύτερα παιδιά έκαναν μάθημα σε μικρότερα), που στεγάστηκε στο ισόγειο του σπιτιού του δημοτικού συμβούλου Λαμπρινίδη. Επίσης, δημιουργείται και ένα σχολείο αποκλειστικά για κορίτσια το λεγόμενο «Σχολείο των Κορασίων»
Επίσης, δίνει έμφαση στην διαμόρφωση του σχεδίου πόλης του Πειραιά και για αυτό προχώρησε στην ίδρυση δημοτικού τμήματος μηχανικών, υπό την διεύθυνση Βαυαρών και με στελέχωση από Έλληνες μηχανικούς. Πραγματικά, το σχέδιο πόλης ήταν άρτιο και εκτεινόταν από τη σημερινή λεωφόρο Γρ. Λαμπράκη μέχρι τη πλατεία Ιπποδαμείας και από τη λεωφόρο Χατζηκυριακού μέχρι τη πλατεία Λουδοβίκου, όπου βρίσκεται σήμερα ο σταθμός του ΗΣΑΠ.
Επί των ημερών του δημιουργήθηκε το πρώτο νεκροταφείο της πόλης στον Άγιο Διονύσιο (υπήρχε ένας ναός πολύ μικρότερος από τον σημερινό), όπου λειτούργησε εκεί μέχρι το 1909.

• Με στοιχεία από εφημερίδες «Ακρόπολις» (1929 και 1937), «Χρονογράφος» (1936), Εφημερίς της Κυβερνήσεως  του Βασιλείου της Ελλάδος (1834). pireorama.gr