Πως και πότε βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας στη Τήνο. Η ανέγερση του ναού

Η φωτό είναι από τη Βικιπαιδεια

 Του Σταύρου Μαλαγκονιάρη

Η Τήνος ή αλλιώς το νησί της Μεγαλόχαρης αποτελεί, σχεδόν από τη σύσταση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, το επίκεντρο του εορτασμού της μεγάλης γιορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, το Δεκαπενταύγουστο.
Τα θαύματα, που έχουν αναφερθεί να γίνονται, είναι αμέτρητα και χιλιάδες πιστοί σπεύδουν κάθε χρόνο στο νησί των Κυκλάδων να πραγματοποιήσουν τα τάματά τους.
Εκείνο, που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι το πως και το πότε βρέθηκε η εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, που σύμφωνα με κάποιους μελετητές ιστορίθηκε (=εικονογραφήθηκε) από τον Απόστολο Λουκά.
Η ιστορία, που έχει «εμπλουτιστεί» με διάφορους θρύλους, φαίνεται να έχει αποδοθεί ορθότερα σε ένα δημοσίευμα- ανταπόκριση από την Τήνο της ιστορικής «Εφημερίδας των Κυριών» της Καλλιρρόης Παρρέν, στο οποίο και θα βασιστούμε.
Σύμφωνα με αυτό το δημοσίευμα, λοιπόν, όλα ξεκίνησαν από

ένα όραμα, που είχε δει, τον Ιούλιο του 1822, η μοναχή Πελαγία, η Οσία Πελαγία η Τηνία.
Η μοναχή ήταν κόρη του παπά Νικηφόρου Νεγρεπόντη. Η μητέρα της ήταν από τον Τριπόταμο της Τήνου και άνηκε στην οικογένεια Φραγκούλη. Γεννήθηκε το 1752, στο χωριό Κάμπο της Τήνου και το κοσμικό της όνομα ήταν Λουκία (κοιμήθηκε το 1834). Από διάφορα έγγραφα φαίνεται ότι είχε ακόμα τρεις αδελφές. Η οικογένειά της διακρινόταν για την αγνή πίστη και την προσήλωση στα θρησκευτικά ιδεώδη.
Όταν η Λουκία ήταν σε ηλικία 12 ετών ο πατέρας της πέθανε. Οι δυσκολίες της ζωής έκαναν την μητέρα της να τη στείλει στον Τριπόταμο, στην κάπως πιο ευκατάστατη αδελφή της. Εκεί η Λούκια έμεινε τρία χρόνια και συχνά επισκεπτόταν την άλλη θεία της, που ήταν μοναχή στη Μονή Κεχροβουνίου, που βρίσκεται σε βουνό, μια ώρα μακριά από τη Χώρα, στα βόρεια.
Σε ηλικία 15 χρονών νοιώθοντας, πια, την ανάγκη να ακολουθήσει το μοναστικό βίο, μπήκε στο Μοναστήρι σαν δόκιμη, υπό την επίβλεψη της θείας της μοναχής Πελαγίας. Όταν ήλθε η ώρα έγινε και η ίδια μοναχή με το όνομα Πελαγία.

Το όραμα
Ένα βράδυ του Ιουλίου του 1822 και ενώ είχε ξεσπάσει η Επανάσταση για την απελευθέρωση από τον τούρκικο ζυγό, η μοναχή Πελαγία καθώς προσευχόταν στην διάρκεια της νύκτας προκειμένου να μεταλάβει τη Κυριακή  βλέπει μπροστά της μια γυναίκα «περιβεβλημένη άρρητον (=που δεν μπορεί να λεχθεί ή να ειπωθεί, που δεν είναι δυνατόν να τον εκφράσει ή να τον περιγράψει κανείς) αίγλη και λαμπρότητα».
Αυτή η γυναίκα της είπε να πάει γρήγορα σε έναν από τους πρόκριτους της πόλης, τον Σταμάτη Καγκάδη και να του πει «να εκχώσει τον οίκον της», που βρισκόταν στον αγρό του Αντωνίου Δοξαρά κοντά στη πόλη και να επιστατήσει η ίδια για να ανεγερθεί ένας νέος, λαμπρός και μεγαλοπρεπής.
Η μοναχή έκπληκτη σκεφτόταν αυτά που είδε και άκουσε μη τολμώντας να τα πει σε κανέναν. Έτσι, μετά 7 μέρες, την ίδια ώρα και μέρα ξαναπαρουσιάζεται, ξαφνικά, η λαμπρή γυναίκα και της λέει τα ίδια.
Όμως, και πάλι μοναχή Πελαγία δεν μίλησε σε κανέναν. Τότε εμφανίστηκε, για τρίτη φορά, η ίδια γυναίκα και την επίπληξε, οργισμένα, για την απείθειά της.
«Και πως ο άνθρωπος προς τον οποίον με στέλνεις θα μπορέσει να σου κτίσει τόσο λαμπρό και μεγαλοπρεπή οίκο;», ψέλλισε, με δέος, η καλόγρια, για να ακολουθήσει, σύμφωνα με το δημοσίευμα ο παρακάτω διάλογος (η ορθογραφία σύμφωνα με το πρωτότυπο):
- Εγώ θέλω οικονομήσει τα πάντα, της απαντάει.
-  Και τις είσαι, Κυρία μου, ερωτά η μοναχή, ήτις οργίζεσαι κατ’ εμού κα με προστάζεις τοιαύτα;
- Ευαγγελίζου γη χαράν μεγάλην, τη απεκρίνατο
- Αινείται, Ουρανοί, Θεού την Δόξαν, ανέκραξεν η μοναχή
Και τρέχοντας η μοναχή Πελαγία πήγε στην ηγουμένη, στην οποία διηγήθηκε, έντρομη, τα πάντα. Η ηγουμένη γνωρίζοντας τον ενάρετο βίο της μοναχής ενημερώνει άμεσα πρόκριτο Καγκάδη και τον αρχιερέα της νήσου Γαβριήλ.
Ο αρχιερέας μόλις την άκουσε προσκάλεσε τους προκρίτους της πόλεως και τον κλήρο και τους προέτρεψε να κάνουν την προσπάθεια και εξέδωσε εγκύκλιο προς όλες τις εκκλησίες της Τήνου παρακινώντας της να συνδράμουν όπως μπορεί η κάθε μια.
Η ανασκαφή άρχισε τον Σεπτέμβριο του 1822 στο υποδειχθέν μέρος, όπου ούτε ερείπια ούτε ίχνος κτηρίου φαινόταν.
Όμως, μετά από μερικές μέρες ανακαλύφθηκαν ερείπια οικοδομήματος, που ήταν από παλαιό ναό, όπως φαινόταν από το ιερό βήμα και από το νάρθηκα (πρόναος), όπου υπήρχε συνήθως ένα πηγάδι.
Αργότερα διαπιστώθηκε ότι επρόκειτο για το ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, ο οποίος είχε καταστραφεί από επίθεση Σαρακηνών πειρατών περίπου το 1100 μ.Χ, οι οποίοι έκαψαν και την πόλη αναγκάζοντας τους κατοίκους να καταφύγουν στα ορεινά του νησιού.
Κατά μια εκδοχή παρά τις συνεχιζόμενες εργασίες δεν βρισκόταν καμία εικόνα και πολλοί άρχισαν να κατηγορούν την Πελαγία ως ονειροπόλα. Εκείνη με δάκρια στα μάτια ζητά την βοήθεια της Παναγίας, η οποία της αποκαλύπτει πλέον το ακριβές σημείο στο οποίο ήταν θαμμένη η εικόνα Της.
Πραγματικά, στις 30 Ιανουαρίου 1823, ανήμερα των Τριών Ιεραρχών, μετά από την υπόδειξη της εν λόγω θέσης η αξίνα ενός εργάτη κατ’ άλλους του Δημ. Βλάσση και κατ’  άλλους του Εμ. Μάτσα ή Σπανού βρέθηκε η εικόνα.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδος «Πατρίς» του 1930 ο Μάτσας ή Σπανός έβαλε ξαφνικά μια φωνή.
- Τι συμβαίνει τον ρώτησαν οι άλλοι αφήνοντας τις σκαπάνες
- Κοιτάξτε εδώ.
Ένα κομματάκι ξύλο χρωματισμένο είχε βγάλει από το έδαφος η σκαπάνη του, που δεν ανήκε παρά στην εικόνα της Θεομήτορος. Έτρεξαν όλοι κοντά του, έσκαψαν με προσοχή και ανέσυραν από την γη την εικόνα που θεωρείται ότι ιστόρησε ο Απόστολος Λουκάς.
Ήταν η ίδια, όπως την είχε περιγράψει η καλόγρια Πελαγία.

Η φωτό είναι από το dogma.gr

Η εικόνα
Στην εικόνα, που έχει περιβληθεί με ένα χρυσό «κάλυμμα» και είναι καλυμμένη από τα τάματα των πιστών, απεικονίζονται δεξιά η Παναγία και αριστερά ο Αρχάγγελος Γαβριήλ κρατώντας τον κρίνο. Πάνω από τα δυο πρόσωπα εικονίζεται το Άγιο Πνεύμα με τη μορφή περιστεριού.
Η εικόνα βρέθηκε κοντά στην άκρη του πρόναου, κομμένη τα δύο και με εμφανή τα ίχνη της πολυκαιρίας. Είχε μάλιστα ίχνη καψίματος στο πίσω μέρος, ένδειξη ότι βρισκόταν στον κατεστραμμένο ναό.
Η είδηση της εύρεσης της εικόνας στη διάρκεια της Επανάστασης θεωρήθηκε καλός οιωνός για την έκβασή της και το νησί επισκέφτηκαν για αυτό το λόγο οι Κολοκοτρώνης, Μιαούλης, Νικηταράς και Μακρυγιάννης, για να προσκυνήσουν.
Η μέρα της ανεύρεσης της εικόνας αποτελεί μεγάλη εορτή για το νησί.
Ακολούθως, στο μέρος, όπου βρέθηκε η εικόνα, ξεκίνησε η ανέγερση του ναού, με τους κατοίκους του νησιού να έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στην Θεοτόκο, που είπε στη μοναχή «Εγώ έχω οικονομήσει τα πάντα».
Πραγματικά, με άμισθη προσωπική εργασία των κατοίκων και με χρηματικές εισφορές οικοδομήθηκε ο ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου
Τα σχέδια του ναού έγιναν από τον αρχιτέκτονα Ευστράτιο Σμυρναίο. Για την κατασκευή του απαιτήθηκαν μεγάλες ποσότητες μαρμάρων, οι οποίες κατά κύριο λόγο μεταφέρθηκαν από τον αρχαιολογικό χώρο της γειτονικής Δήλου.
Απαιτούνταν επίσης και μεγάλος αριθμός εργατών επεξεργασίας και τοποθέτησης μαρμάρων, αλλά κυρίως πολλά χρήματα η έλλειψη των οποίων έφερνε πολλές φορές σε αμηχανία τους επιστάτες του έργου που δυσκολεύονταν να πληρώσουν στο τέλος της εβδομάδας, εργαζόμενους και υλικά.
Η ολοκλήρωση του έργου οφείλεται στη σημαντική συνδρομή, σε εργασία και χρήμα, τόσο του τηνιακού λαού, όσο και χριστιανών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Μέχρι τα μέσα του 1832 είχε ανεγερθεί η ανατολική πτέρυγα του συγκροτήματος, το τμήμα ανατολικά του καμπαναριού και το τμήμα ανατολικά της κεντρικής εισόδου. Το σύνολο των εργασιών ανέγερσης ολοκληρώθηκε το 1880.

Πηγές: Εφημερίδες «Εφημερίς των Κυριών», «Πατρίς», Βικιπαίδεια, www.saint.gr, www.dogma.gr/