Μια φορά και ένα καιρό στην οδό Πειραιώς. Τα διόδια και οι εισπρακτικές του 1847

Άποψη του Πειραιά (1875) _Musée Guimet_Paris

Διόδια στην οδό Πειραιώς; Και όμως κάποτε η διαδρομή από την Αθήνα στον Πειραιά, από τον μοναδικό δρόμο, που υπήρχε, τη σημερινή οδό Πειραιώς είχε διόδια…
Ο δρόμος διαμορφώθηκε το 1837 και η δαπάνη γι’ αυτές τις εργασίες ανήλθε σε 126.000 δραχμές, ποσό πολύ μεγάλο για την εποχή ενώ κάθε χρόνο μέχρι το 1842 απαιτούντο έξοδα συντήρησης 7-8.000 δραχμές το χρόνο.
Βέβαια, όταν μιλάμε για δρόμο δεν θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας τους σημερινούς ασφαλτοστρωμένους δρόμους. Μιλάμε για
χωματόδρομους και ειδικά η οδός Πειραιώς, η «πειραϊκή οδός», όπως ονομαζόταν τότε, είχε στη διαδρομή διάφορα γεφύρια. Η αντικατάσταση των ξύλινων γεφυριών με πέτρινα είχε θεωρηθεί μια σημαντική παρέμβαση, που είχε γίνει μόλις το 1846.
«Δια των επισκευών τούτων η οδός ετέθη εις καλλίστην κατάστασιν, και θέλει εξακολουθεί να συντηρήται επιμελώς υπό την επιτήρησιν ειδήμος μηχανικού», αναφερόταν σε έκθεση, που διαβάστηκε, στις 22 Σεπτεμβρίου 1847, στη Βουλή, στο πλαίσιο της συζήτησης νομοσχεδίου του υπουργού των Εσωτερικών Ρήγα Παλαμήδη «περί διοδίων της Πειραϊκής οδού».
Στην πραγματικότητα, τα διόδια είχαν μπει από το 1842, οπότε η κυβέρνηση για να μειώσει τα κρατικά έξοδα, «βάφτισε» την οδό Πειραιώς «δημοτικό δρόμο» και ανέθεσε τη συντήρησή της στον Δήμο Αθηναίων, δίνοντας το δικαίωμα να εισπράττει διόδια για την εξασφάλιση των αναγκαίων χρημάτων.
Τότε η είσπραξη των διοδίων ή των φόρων ανατίθετο σε ιδιώτες, οι οποίοι ήταν υποχρεωμένοι να προκαταβάλουν το συμφωνηθέν ποσό και στη συνέχεια να το εισπράττουν.
Στην πράξη, όμως, προέκυψαν ορισμένα σοβαρά ζητήματα:
1.    Ο μεγάλος ωφελημένος ήταν ο «εισπράκτορας», που υπολογιζόταν ότι εισέπραττε, κάθε χρόνο, περισσότερα από 14.000 με 15.000 δραχμές ενώ στον Δήμο έπρεπε να πληρώσει μόλις 10.150 δραχμές ή 11.290 δραχμές  από τον δεύτερο χρόνο και σε 4 δόσεις.
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του κέρδους της «εισπρακτικής» αξίζει να πούμε ότι ο μηνιαίος μισθός του διοικητή της Αστυνομίας Αθηνών- Πειραιώς ή ενός διευθυντή νοσοκομείου ήταν 400 δραχμές, δηλαδή οι αποδοχές του ανέρχονταν σε περίπου 4.800 δραχμές το χρόνο, όσα κέρδιζε και η «εισπρακτική».
2.    Ο Δήμος έχοντας τα έξοδα της συντήρησης αναγκαζόταν, πολλές φορές, να προπληρώνει το κόστος και μετά από αρκετό διάστημα να καλύπτει τη δαπάνη από τα εισπραττόμενα διόδια. Γι’ αυτό, όπως αναφέρθηκε στη Βουλή «η υπό του δήμου συντήρησις της οδού καθίστατο ακατόρθωτος, μη δυναμένου του δημοτικού ταμείου να δαπανώ μεν εκ προκαταβολής δια μιας σχεδόν την κατ’ έτος προς επισκευήν της οδού αναγκαίαν ποσότηταν, να εισπράττη δε εκ διαλειμμάτων (σ.σ. με δόσεις) τα δαπανηθέντα.
Έτσι, αποφασίστηκε η προώθηση νομοσχεδίου ώστε η οδός Πειραιώς να χαρακτηριστεί ως οδός α’ τάξεως, όπως και ήταν, και να περάσει στην αρμοδιότητα του κράτους, το οποίο θα διέθετε κάθε χρόνο περίπου 7.000- 8.000 δραχμές για έξοδα συντήρησης και θα είχε όφελος στα ταμεία του, ποσό της τάξης των 4.000- 5.000 δραχμών ετησίως.
Με το νομοσχέδιο, που συζητήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 1947 και υπερψηφίστηκε ομόφωνα, καθορίστηκε ότι:
•    Τα διόδια θα ήταν 5 λεπτά για κάθε άλογο, χρήσιμο για ιππασία, για τα υποζύγια και παντός είδους φορτηγού ζώου, που θα μετέβαινε από την Αθήνα στο Πειραιά ή το αντίστροφο.
Εξαιρούνται από την πληρωμή των διοδίων τα άλογα της Βασιλικής Αυλής, αντιπροσώπων ξένων Δυνάμεων (των Πρεσβειών, όπως θα λέγαμε σήμερα) και της συνοδείας των, της χωροφυλακής, του ιππικού, των ζευγιτών, των εν ενεργεία αξιωματικών του στρατού αλλά και τα ζώα των αγροτών, που μετέβαιναν στην εξοχή (στον Ελαιώνα κ.λπ) για επίσκεψη ή καλλιέργεια κτημάτων ή συγκομιδή των καρπών.